جراحی اعصاب با بیماری های سیستم اعصاب مرکزی (CNS[1]) یعنی مغز و نخاع سر و کار دارد. بخش های اساسی مغز انسان، مخ، دیانسفال (هیپوتالاموس، هیپوفیز، تالاموس و اپی فیز)، مخچه و ساقه مغز (مزانسفال، پونز و بصل النخاع) هستند.

بافت مغز به ماده خاکستری و سفید تقسیم می شود. ماده خاکستری از هسته های سلولی و ماده سفید از آکسون ها تشکیل شده اند. فرآیند خون رسانی در ماده خاکستری و سفید متفاوت است و به نسبت 5 به 1 می باشد.

روند به کارگیری لیزر در جراحی اعصاب در مقایسه با شاخه های دیگر پزشکی بسیار کند بوده است. امروزه، مزایای اصلی لیزر در این شاخه از پزشکی کاملاً آشکار شده است. لیزرها قادر به برش، تبخیر و انعقاد بافت بدون تماس مکانیکی هستند که در زمان کار با بافت های خیلی حساس بسیار مهم و قابل توجه است. انعقاد همزمان عروق خونی، خونریزی های درون مغز که می تواند برای زندگی بیمار مخاطره آمیز باشد را متوقف می کند. سطح پرتو دیده با لیزر استریل می شود و احتمال عفونت را به حداقل می رساند.

به طور کلی، جراحی های لیزری در رده درمان های کم تهاجمی (minimally invasive) قرار دارند.

بیماری های قابل درمان با لیزر

• برداشت تومورهای مغزی
• کاهش فشار دیسک PLDD[2] (جراحی فتق یا بیرون زدگی دیسک)
• بخیه زنی لیزری (آناستوموسیس) در بیماری های انسدادی عروق مغزی
• تومورهای نخاعی مانند گلیوما
• تسکین درد نخاع
• جراحی اعصاب به روش استروتاکسی (جراحی مغز به کمک دستگاه مختصات مرجع)

جراحی اعصاب به روش استروتاکسی

یک روش بالینی مؤثر است که نه تنها با لیزرها بلکه با قرار دادن چشمه های رادیواکتیو کبالت 60 (⁶⁰Co) یا ید 125 (¹²⁵I) و نیز در روش انعقادی فرکانس بالا به کار می رود. به طور کلی، هر یک از این فرآیندها به تنهایی قادر به نابودی تمام سلول های تومور نیستند و می توان از روش های ترکیبی بهره گرفت.

انواع لیزرهای مورد استفاده در علوم اعصاب

• لیزر گاز کربنیک (CO₂) در خط 10600 نانومتر با سیستم انتقال باریکه فیبر نوری انعطاف پذیر
• لیزر ان.دی.یاگ (Nd:YAG) در طول موج 1064 نانومتر و انتقال از طریق فیبر نوری
• لیزر اربیوم یاگ (Er:YAG) در خط 2940 نانومتر
• لیزر هولمیوم یاگ (Ho:YAG) در طول موج 2100 نانومتر
• لیزر Nd:YLF (پیکو ثانیه) در خط های 1047 و 1053 نانومتر
• لیزرهای دیودی در خط های 808، 980، 1470 و 1908 نانومتر
• هارمونیک دوم لیزر ان.دی.یاگ (KTP) در طول موج 532 نانومتر
• لیزر یونی آرگون (Ar) در طول موج های 488 و 514 نانومتر

* لیزرهای CO₂ در برش های خیلی دقیق مغز، انعقاد و برش همزمان و انعقاد عروق خونی با قطر کمتر از 0/5 میلیمتر کاربرد دارند.

* لیزرهای Nd:YAG بیشتر در کندگی و انعقاد رگ های خونی با قطر بزرگتر از 0/5 میلیمتر کاربرد دارند.

* کاربرد لیزرهای آرگون در جراحی اعصاب بسیار محدود است چون، باریکه این لیزر به شدت درون بافت مغز پراکنده می شود.

برداشت تومورهای مغزی

تومورهای مغزی اغلب اوقات در اطراف مراکز بسیار مهم حیاتی انسان واقع هستند و به همین دلیل به راحتی قابل دسترسی نمی باشند. هر نوع تومور مغزی حتی تومورهای خوش خیم نیز برای زندگی انسان مخاطره آمیز هستند زیرا فضای درون جمجمه بسیار محدود است و رشد هر بافت تازه فشار درون جمجمه را افزایش می دهد و این مسئله سبب تخریب مکانیکی نورون های دیگر می شود. در این میان، تومورهای ساقه مغز فوق العاده بدخیم هستند و متأسفانه در ناحیه غیر قابل دسترس قرار دارند.

با توجه به پیشرفت های اخیر در زمینه طراحی و ساخت لیزر، برداشت کامل تومورهای مغزی به کمک لیزرهای CO₂ با اتصال فیبر نوری انعطاف پذیر به راحتی امکان پذیر است.

[1] Central nervous system

[2] Percutaneous laser disc decompression