از سال 1960 که لیزر برای اولین بار توسط دکتر لئون گلدمن در پزشکی مورد استفاده قرار گرفت، تاکنون لیزر نقش به سزایی در زمینه پوست و مو (dermatology) و زیبایی شناسی (Aesthetics) داشته است تا جایی که، در قرن 21 پزشکان و جراحان به راحتی توانسته‎اند انواع جراحی‎های زیبایی پوست، درمان ضایعات عروقی و پیگمانته، ماه گرفتگی، رگ‎های واریس، خالکوبی، لایه برداری، جوان سازی پوست، درمان چین و چروک صورت، اسکار و آکنه، پیوند مو و … را بدون خونریزی و به طور سرپایی انجام دهند.

به طور کلی، پوست از سه بخش اصلی اپیدرم، درم و لایه زیر جلد تشکیل شده است. دو لایه خارجی یعنی اپیدرم و درم با هم جلد را تشکیل می دهند.

اپیدرم شامل کراتوسیت و ملانوسیت است که کراتین و ملانین تولید می کنند و این دو، از جمله پروتئین های مهم محافظت از پوست هستند. درم، از یک مخلوط نیمه جامد مشتمل از فیبرهای کلاژنی، آب و نوعی ژل خیلی چسبنده موسوم به ماده زمینه تشکیل شده است. عروق خونی، اعصاب و گیرنده ها در لایه زیر جلدی و درم واقع هستند.

مکانیسم اصلی اثر لیزر بر مبنای تئوری فتوترمولیز انتخابی (Selective Photothermolysis) و بر پایه جذب انتخابی نور توسط مولکول‌های بافتی هدف است. با انتخاب مناسب نوع لیزر، اثرات مختلفی از جمله تحریک بیولوژیک، گرم شدن، داغ شدن و نهایتاً تخریب بعضی مولکول‌های حساس بافتی ایجاد می‌شود در حالی که، آسیب چندانی به بافت‎های مجاور وارد نخواهد شد.

کروموفورها

در ضایعات پوستی، مولکول جاذب در بافت می‎ تواند هموگلوبین، ملانین، کلاژن یا آب باشد که به آنها “کروموفور” گفته می‎ شود. انرژی هر لیزری بسته به طول موج منحصر به فرد خود در نوع خاصی از کروموفور جذب می ‎شود که در قسمت طیف جذبی توضیح داده شده است. در مواردی که ماده هدف آب داخل و خارج سلولی است، آب با جذب نور لیزر تبخیر می‎شود و سلول‌ با از دست ‌دادن‌ رطوبت‌ خود از بین‌ می‎‌رود.

لیزرهایی که در این زمینه مورد استفاده قرار می ‎گیرند می‎توانند موج پوسته (Continuous wave) یا پالسی باشند. لیزرهای کیو سوئیچ (Q-switch) یکی از انواع لیزرهای پالسی محسوب می‎شوند.

قابلیت اصلی لیزر در مواردی است که هیچ روش درمانی مشابهی وجود ندارد. همچنین، رقیب سر سخت بسیاری از روش‎های متداول بوده و در برخی موارد هم به عنوان ابزار یاری‎گر (assisted) و مکمل سایر روش‌های درمانی رایج به کار می‎رود.

کاربرد لیزر در درمان بیماری‎های پوست و زیبایی

• درمان ضایعات عروقی (ماه گرفتگی، رگ‎های واریس، لک‎های قرمز عروقی و خال‎های عروقی)
• درمان ضایعات رنگی و پیگمانته (خال‎های رنگی پوست و لکه‎های تیره پوستی مانند ماه گرفتگی آبی و یا قهوه‎ای و خالکوبی‎های آبی، سیاه و گاهی قرمز)
• کاهش موهای زائد و نا خواسته
• لایه برداری، جوان سازی پوست، درمان چین و چروک صورت، لیفت
• دیگر بیماری‎های پوستی از قبیل زگیل (wert)، استریا، ترمیم زخم‎ها، اسکار آکنه و …

لازم به ذکر است که با وجود اثر بخشی بالای روش‎های لیزری، درمان‎ها و روش‎های غیر لیزری و ارزان‎تر نیز وجود دارند. به استثنای مواردی که تنها روش درمانی لیزر است، توصیه می‎شود از دیگر روش‎های متداول استفاده شود و در صورت عدم موفقیت سایر روش‎ها، از لیزر استفاده شود.

به هر حال، با توجه به تنوع بیماری‌های‌ پوستی، انتخاب روش درمانی مناسب باید توسط پزشک متخصص تعیین شود. متخصص پوست، پس از انجام معاینات دقیق و تشخیص نوع ضایعه با توجه به شکل و رنگ ضایعه و در صورت نیاز بررسی ساختمان سلولی به کمک آزمایشات بافت شناسی، در مورد لزوم انجام لیزر درمانی تصمیم‎گیری می‎کند. همچنین، باید نگاه ما به این علم نو پا و جدید واقع گرا بوده و انتظارات غیر واقعی نداشته باشیم.

به طور کلی، درمان‎های لیزری پر هزینه بوده و برای دست‎یابی به نتیجه مطلوب معمولاً به چند جلسه درمان نیاز است. لذا، صبر و حوصله زیادی را می‎طلبد. توجه به این نکته ضروری است که استفاده از لیزر توسط افراد غیر متخصص منجر به عوارض جبران ناپذیری از جمله تغییر در رنگ پوست می‎شود.

در موارد زیر قبل از انجام لیزر درمانی با پزشک متخصص خود مشورت نمایید

• اگر دارای اختلالات پوستی خاصی هستید
• اگر در درمان بیماری فعلی خود از داروهای خاصی استفاده می‎کنید
• اگر پوست شما فوق العاده حساس و مستعد به جا ماندن زخم (اِسکار) است
• در شرایطی که در ناحیۀ درمان پیچ‌های فلزی دارید
• اگر باردار یا شیرده هستید
• اگر روی پوست خود زخم یا آسیب (تروما) دارید